Bronnen Publiek Domeindag: http://pad.constantvzw.org/p/pulse
Boeken en teksten op archive.org: https://archive.org/details/texts
PDFs + teksten http://snelting.domainepublic.net/documents/pulse/
http://pad.constantvzw.org/p/PULSE01
http://pad.constantvzw.org/p/PULSE02
http://pad.constantvzw.org/p/PULSE03
http://pad.constantvzw.org/p/PULSE04
Paul Van Ostaijen, Krties Proza II
deel 4
mum-mi“
I n "nu"! + l'
.‚- I'fwwrwirmg;
. I ' 5‘ ‘_ î- i .
Ëit is niet weg te rekenen. l-Ìet platvlak in plaats van het volumen, de
preciese kleur in plaats van de. smaakaangelegenheid : Zodat
het eenvoudig een leugen is waar men beweert dat << zijn beste verte—
genwoordigers zich van het kubisme afwenden >>. Dit predikaat trefteven onjuist Picasso als André Lhote. De eerste vertegenwoordigers
van het kubisme in Frankrijk zijn : Gleizes, Léger, Metzinger, —— en
in een sterk—individueel daarvan gescheiden richting, vroeger altans :
< Delaunay. En nog een vraag : indien het enkel daarom te doen is te
bewijzen dat het kubisme voorbij is en niet om het naturalisme weer
op zijn voetstuk te zetten, waarom wordt dan in dit verband zo
Weinig melding gemaakt van Picabia, die tot het dadaïsme overging
en wiens << Procession _>> tot de beste schilderijen van het vroeg’kubisme
is te rekenen? Pijnlike vraag. Men wil enkel bewijzen. dat het kubisme
voorbij- is, om weer te beginnen aan het eeuwenoud gezwets met _
‚koeien en kalveren. Daar ligt de knoop. En ook het gevaar. Het kubis—
me heeft de sedert 4 eeuwen vergeten traditie teruggevonden. De
" * reproductie als doel van de schilderkunst viel weg. Het beelden van
de construktieve kern der fenomenen Werd weer oorzaak en doel van
de schilderkunst. Daar tegen zal ziCh steeds Beotië weren. Want de-
Beotiers willen aardappelen planten, vreten en zien. Ook zien ‚op een
schilderij. Het is nog niet duidelik uitgesproken, maar eenieder kan
het toch reeds kOns-tateren _: het gaat daarom ons weer van de traditie
af te brengen, terug naar Renaissance en Barok, d. W. z. van de kunst
weg. Want wat het kubÍSme wil, --—— afgezien van de tijdsmomenten,
——-—— was daar in alle Werkelike bloeiperioden van de kunst. Was. zelfs
in de Nederlanden, ten tijde van het verval nog dààr, aanwezig in het
werk van enkele groten. Men zie de eenvoudige vlakverdeling, het
schilderen van de oppervlakte van de dingen, de eenvoudige en afdoen—
de kleur, het naar boven—geSChoven perspektief in het << Luilekkerland >>
van Bruegel; en ook de eerste werken van Lucas van Leyden en het
werk van Geertgen tot Sint—Jans zijn onder dit opzicht stichtend. Zelfs
later nog Pieter de Hoogh's architektoniese construktie (bijna een
plan) ; geen wonder dat. men hem geen aandacht schonk in de tijd van
het zegevierend impressionisme en dat hij het. afleggen moest tegen de
Delftenaar. Dit om enkel van een latere periode, -———-—- reeds vervalperia—
ode,.———-—— en van Nederland te spreken. . ’ ' \ j.
Het kubisme is een levend organisme en bewees dit door zijn ‘
natuurnoodwendige of, ——-—— in een andere sfeer — logiese ontwikkeling.
Het kubisme is geen dolmen. En het kubisme is al vast geen kunst—
kritieker die er een grote verdienste in ziet nooit te evolueren : steeds
bij zijn opinie te blijven. Wat uit het kubisme moet worden is groten—-
deels van de nog bijna gans te creëren kubistiese architektuur van
'79
Í de kubistíese beeldende eenheid ——-— afhankelik. Èn ook -—-— dit staat bij
i' -mij altans vast ——— van een nieuwe samenleving. Het kubisme dringt
zich op als stijl van een nieuwe samenleving.’ Hier ben ik het roerend
met de kunstkritiekers eens :’ het kubisme verliest zijn laatste zin in
een bourgeoise samenleving, in salons en kunsthandels. Het kubisme
is een eenvoudige kunst : mogelikheid van massa—produktie. Esthe—
1 tiese kunstorateurs zullen weinig vreugde aan het hernieuwde kubisme‚
zonder veel smaak—exploitering, zonder grisaille, zonder ‚fijndoorge—
voerde claírs—obscurs hebben. “ - " . .
Mogelik zal het komend kubisme van het huidige zeer verschei—
den zijn. lVlogelik zullen de weergegeven voorwerpen van de buiten—'
wereld beter herkenbaar zijn op deze schilderijen. Dit Zegt niets tegerg,
het kubisme, wanneer men naar de zin oordeelt. Enkel de kunstkritie—
ker die meent dat kubisme voorwerploosheid of onherkenbaarheid der
voorwerpen betekent, kan zich de handen wrijven om den terugkeer
van de << goede >>_"kunst. Worden devoorwerpen duideliker weergege—
ven, toch blijven zij onderworpen aan de wet Van het immanente
vlakke—karakter van het doek te bewaren en aan de wet dat het schil-—
derij enkel zijn belichting—voor—zich heeft. De uitgedrukte voorwerpen
i zullen geen toevalsgeval zijn. Een onder honderdduizend. Zij zullen
zijn de conkreet uitgedrukte maar reeds in de vizie geabstraheerde
fenomenaliteit. Deze voorwerpen kunnen conkreet worden voorge—
steld; zij zullen te gelijker tijd abstrakt zijn in de zm van een mythos.
voorstelling van een synthese ( geen symboliese). Als voorbeeld voor
wat ik bedoel in het jongste verleden : Henrí Rousseau.
Nog een woord over Lhote. Diegenen die zich de moeite getroos—
ten even in de historiese boek-en van het kubisme te kontroleren, kun—
nen vinden dat Lhote nooit tot de feitelike kubisten werd gerekend.
Niet bij Appolinaire, niet bij Cleizes en Metzinger, niet in het laatste
werk van Gleizes. Het is waarschijnlik dat kunsthandelaarsbelangen
het niet toelieten hetverschil van richting tussen de kubisten en Lhote
het publiek klaar te maken. Dit verschil is steeds geweest. Appolinaire
noemde Lhote onder de intuïtieve kubÍSten. Tot de beweging hoorde
hij feitelik niet. Hetzelfde bij Gleizes. Een kunsthandelaar stak hem
onder de kubutieve hoed; kwestie van verkoop. Maakt men uit dit
geval ook een argument tegen het kubisme? U goed, mij goed. Vogue
‘ la galère. Iets nog ter illustratie van wat ik vooruitzette : dat het
kunstkritiekers te doen was om het oppervlakkige naturalisme stilletjes
aan weer in de dekenij te halen. Ik las de bespreking van de tentoon—
stelling << Sélection >>, te Antwerpen, door de partikuliere korrespo—
dent van de N. Rott. Cour. Over Oscar Jespers schrijft hij ongeveer
‚ 60'
volgt : heel schoon << stervende soldaat >>‚ jongeling gebroken in
E Volle levensélan. Over << Soldaat >> van dezelfde zegt hij : verder is er
nog. een abstrakt werk, << Soldaat >>-. Punt. Hier wordt diskussie over—
bodig: Wanneer deze heer niet ziet dat << de soldaat >> “veel plastieser,
aldus Kom met de kunst te spreken << juister >> is als het andere werk,
dan helpt geen morianenwassen. En als hij het voor een biezondere
plastiese kwaliteit houdt dat de eerste soldaat << zo goed sterft >>, zo
precies gelijk dat gebeurt, als hij in een plasties Werk nog immer naar
literaire waarden zOekt, dan.... ach, zat. ik maar met Oscar Jesper-s in
n café.
Augustus '20.