Bronnen Publiek Domeindag: http://pad.constantvzw.org/p/pulse
Boeken en teksten op archive.org: https://archive.org/details/texts
PDFs + teksten http://snelting.domainepublic.net/documents/pulse/

http://pad.constantvzw.org/p/PULSE01
http://pad.constantvzw.org/p/PULSE02
http://pad.constantvzw.org/p/PULSE03
http://pad.constantvzw.org/p/PULSE04

Paul Van Ostaijen, Krties Proza II
deel 3

n 'Het streven'naar ontindividualizering is de maatstaf naar dewelke
 te meten is het goddelike in de kunst. (Men vergeve mij de prozaïese
_ formulering). Naar dewelke bijgevolg de hoogste mogelikheid wordt
Î gemeten. Ganse generaties gaan. voorbij en kennen dit streven niet.
De Renaissance deed ons de zin voor het laatste doel verliezen. Na
de Cothiek, is het kubisme de eerste poging van een“ gans-e generatie
daarheen. Dit zal histories wel niet meer Worden betwist. Bij sommige
_ mensen verschijnt dit streven naar ontindividualizering kortstondig -—--
 een s—nelgebluste vlam. En ten slotte blijft het, zoals all-e mensewerk
_ een streven. Het kan niet volledig worden gerealizeerd, omdat het gaat
E boven dekracht van de mens. Daar ligt ook niet de vraag. Maatstaf is
 het streven naar ontindividualizeren. Hoe groter dit streven, . des te
groter het werk, het rezultaat. Het door de mens bereikbare rezultaat
is niet dit rezultaat—voor—Zich, maar. het streven in dit rezultaat. Mythies
staat dit in de Bijbel en in het Nieuwe Testament uitgedrukt. Slechts
twee mensen stegen ten hemel, zonder over de dood heen te moeten,
d. w. z. zonder terug te vallen inde empiriese individualiteit. Elias en
Maria. Wij allen vallen vroeg of laat daar in terug,„worden gebroken.
Hetblijft bij ons : streven. lVIaar juist de intensiteit en de extensieve
werking van dit streven, vormen daardoor de waarde waarop het aan——
komt. ls voor Picasso de  Van het terugvallen gekomen? Picasso is
een schilder die-uit de impressionistiese opvatting is gekomen (al was
hij dan ook niet impressionist in de zin van Mone‘t en Signac) . Uit het -
impressionisme, de school van de goede smaak, van het raffinement
en ook van het << bon vouloir >> van de. artiest. Dit is Picasso gebleven,
spijts zijn kubizeren. Het is een feit dat zijn individualiteit. naar con—
struktie neigde, bie-z. in zijn portraits onder polynesiese invloed en in
zijn” abstrakst kubisme. Om bevrediging van het zuiver individuele
construeerde hij, niet om een buiten en bovenhem aangenomen, bin—
nen de schilderkunst immanente wet. Hij construeerde uit zelfssatis—
.factie. En dit verraadt'een in de grond impressionistiese opvatting van -
kunstenaar en kunstwerk. Als psychiese Verschijning voortzetting van

7 7

het impressienisme. Dit is het georganiseerd kubisme uit het revolu—
tionaire kubisme ontstaan niet meer. Het barok ekspressionisme van
"Kandinsky is in nog hoger-e mate slechts. een voortzetting van het
impressionisme en van een anarchistiese opvatting: de kunstenaar Ta:
boe. Van hieruit, hoe merkWaardig: grote verwantschap tussen Picasso
en Kandinsky. Het smaakvolle. Beiden principieel : schilderkunsteen
smaakaangelegenheid. Individuëel echter staan zij aan smaakantipo—
den. Men moet zich bij Picasso alzo door de construktiviteit niet laten
vergissen : zij is een individuele aangelegenheid, bewijst de begrips—
helderheid van dit individu. Het gaat niet om een construktiviteit
a—priori. a y 1
Ver-der bestaat er nog een banale mogelikheid. Les brebis égarés
' rentrent à la bergerie. Maar dat bewijst helemaal niets voor de schaap—-
stal. Roger Martin du Gard heeft in zijn << Jean Barois >> dit ganse op
en neer gaan tot een individuele aangelegenheid beperkt. Iemand ver—
wijdert zich jong van het geloof. Op 40 jaar schrijft hij zijn testament:
wat hij- later zal bekennen heeft geen belang; tans ontplooit zich zijn
denken in volle rijpte. Oudjkeert hij tot de kerk terug. Wat betekent
dit alles objektief? Niet meer als de grote kracht van de kerk, afsto—
tend en aantrekkend. Maar voor de kerk en de vrije gedachte op zich-
zelf? -—— Stellig voor. iemand die tot‘het kubisme zou zijn gekomen,
omdat Picasso er toe kwam, moet deze nieuwe stap maatgevend zijn.“
Maar wie kwam om deze reden tot het kubisme? Welk individu was
de aangelegenheid van het individu Picasso doorslaggevend? In ieder -
geval hun verlies zou niet zijn te betreuren. Er wordt door dit geval
niet tegen het kubisme bewezen, zo min als er voor het kubisme wordt
bewezen wanneer de Fauves, Matisse, Derain, Friesz tot het kubisme
i komen. Dit kan wel een rijker—worden—aan—mogelikheden voor het
kubisme betekenen; maar als bewijsvoering naar buiten zegt het niets.
Biezonder niet bij de huidige stand van het kubisme. Men vergete de
hoofdzaak niet : dat het kubisme over zich—zelf- is uitgegroeid. Het
kubisme is van een revolutionaire en om—haar—ware—trekking—onbe—
wuste beweging naar een organisatoriese en bewuste gegroeid; van
een emotioneel—rationele naar een bewust—rationele. Het is heel juist
wat anti-kubistiese kunstkritiekers schrijven : het kubisme was een
reaktie tegen het verwaarloozen van de vorm, ———- Dat was het kubisme
bepaald, ———— alhoewel ook weer niet uitsluitend : het trachten naar
construktiewetten, naar, om met << Phaidros‘ >> te spreken, het schoon—-
voor—zich, was steeds daar; enkel ontbrak de rationele motivering en
wat deze wetten feitelik bepaalden. Zoals men ziet il y a de la marge.
Sedertdien heeft het kubisme zich voortdurend ontwikkeld. En wel
‘ zó : dat het zich sterker van het Picasso—kubisme begon af te wenden.

.78